CUMHURİYET FAZİLETTİR

(Ramazan KARACA)

Yarın 29 Ekim 2021 Cumhuriyet’in ilan edilişinin 98. yıldönümü… Artık 1 asra çok az kaldı. Cumhuriyet’in 90. yılında Balıkesir Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Cumhuriyet Tarihi Ana Bilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Zeki Çevik Hoca ile bir program yapmıştım. Akşam yine izledim. Hoca o kadar güzel izah etmiş ki, Cumhuriyet’i ve Cumhuriyet’in kazanımlarını, oradan sizlere bir kez daha alıntı yapmak istedim…

Hoca, Cumhuriyet’in bir devlet yönetimi olduğunu, tarih içinde 3 çeşit uygulamasının olduğunu belirterek başlıyor açıklamalarına. Bunlar: Birincisi mutlak idareler yani monarşiler, İkincisi Meşrutiyet ki, monarşinin yanında meclis de oluyor. Bir de Cumhuriyet var. Kelime cumhurdan geliyor yani cumhur halk ve halk idaresi demek. Batıda da aynı Republika yani cumhuriyet vardır. Cumhuriyet’te Ana unsur seçimin olmasıdır. Geçmişte de çok basit de olsa bir seçimle yöneticiler seçilmiştir. Yine Hocanın açıklamasına göre 20. Yüzyılda da birçok çeşidi olmuştur. Örneğin Teokratik cumhuriyetler de vardır. Mesela İran’da ve Vatikan’da bunların örnekleri görülür. Yöneticileri din adamlarıdır. Eski Sovyetler döneminde de cumhuriyet kelimesi vardır. Orada da bir seçim vardır ama tek parti olmuştur. Yani totaliter bir cumhuriyet vardır.

Yine bir başka modeli olan Demokratik Cumhuriyettir ki, bizim de uygulamaya çalıştığımız budur. Yani yöneticilerini demokrasi prensiplerine göre seçen bir modeldir.

Peki, Atatürk’ün arzuladığı neydi? Bu sorumuza Zeki Çevik şu cevabı verdi: “Tabii ki demokratik bir Cumhuriyettir. Demokrasi bir uygulama manzumesidir. Kurallar ve kurumları ile… Mutlak idarelerde demokrasi uygulanamaz. Ama Cumhuriyet’le birlikte bizde de hemen demokrasi prensipleri uygulanamamıştır. Bir süre sonra çok partili bir demokrasi denenmiş ama halkın o zamanlarda buna henüz tam hazır olmadığı anlaşılmış. Neden hazır değildi diye eleştirirken biraz anlayışlı olmak lazım. Bu millet 70’li yıllara kadar birbirine tahammülsüzdü. Hatırlayın o günleri. Onun için 1920’li yıllarda nasıl çok partili bir sürece hemen geçebilirsiniz? Atatürk kurulmasına izin vermiştir ama neticesi bellidir. O yıllarda Avrupa’yı düşünün şöyle bir: Rusya, Almanya ve İtalya’da nasıl katı bir totaliter rejimler vardı. Atatürk bunlara kafa yormuş. Devlet kurmak öyle basit bir konu değil. ‘Demokrasi prensiplerinin en hakiki uygulanacağı rejim cumhuriyettir’ diye özetleyebileceğimiz bir sözü vardır. İşte Atatürk’ün hedeflediği budur. Biz ülkeyi bir bataktan kurtardık, sizler oraya varın diyor. Yani Atatürk ‘Cumhuriyet fazilettir’ diyor. Hiçbir kişiye, sınıfa kuruluşa üstünlük vermeyen, kanun önünde herkesin eşit olduğu bir sistem olduğunu vurguluyor.”

Atatürk’ün o yıllarda özellikle vurguladığı önemsediği bir başka konuyu da şöyle özetledi Zeki Çevik: “Atatürk ordunun siyasete girmesinin ülkeye vereceği zararı o günlerde görmüş. Balkan savaşının kaybedilmesini de buna bağlamıştır. Bu yüzden bir kanun çıkarıyor ve hem milletvekili hem de ordu komutanı olanların birisini seçmesi sağlanıyor. Asker siyasete karışmasın diyor. Kendisi de zaten örneğini yaşamıştır. Yani askeri darbeler geleneği 1947’den sonra Amerika’nın güdümünde yetişen askerlerin eseridir.”

Peki, Cumhuriyet’in kazanımları konusunda endişeleriniz var mı? Sorumuzun da cevabını şöyle veriyor, Zeki Çevik: “Cumhuriyetin kazanımlarından uzaklaşılması yönündeki çabaları tabii ki kaygı ile karşılıyorum. Ama Türkiye rahat bırakılmıyor. Türkiye’de bazı ortak değerler var. Bunları muhafaza etmek lazımdır. Bu millet kaynaşmış bir millettir ve bölünemez. Türkiye’ye bütün dünya göz dikmiştir. Bizi rahat bırakmazlar. Bu topraklarda devlet olmak çok zordur. Örtülü planlar hala yapılıyor. Sevr yeniden uygulanmak isteniyor. Atatürk’e düşmanlık yapılıyor. Allah bu milleti seviyor. O zor günlerde böyle bir lideri bizim milletimize gönderiyor. Bunları kaybetmemek lazım. Cumhuriyet’e sahip çıkmak zorundayız. İki de bir geçmişi tartışmanın da bir âlemi yok, geleceği kaybederiz.”

Doç. Dr. Zeki Çevik Hocanın Cumhuriyet konusunda anlattıkları çok özet olarak bu şekilde… Böylesi endişeleri duyan insan sayısının çok olduğunu ve aynı duyarlılığı gösterdiğine ben de inanıyorum.