TÜRK KAPISI NAHÇIVAN -7-

Nahçıvan’da 1926’dan beri, toplam nüfusa oranla Azerbaycan Türkleri nüfusunun tedricen arttığı, diğer etnik grup nüfuslarının ise azaldığı görülmektedir. Bunda, siyasi ve askeri olaylar ile bu olayların sonucundaki göçlerin etkili olduğu görülmektedir. 1926’da % 88.3 olan Azerbaycanlı Türklerin genel nüfusa oranı, 1999’da % 99.1’e ulaşmıştır. Yıllara göre bu değişim şu şekildedir:

Nahçıvan’daki etnik yapının analizi açısından önemli bir veri 1999 sayımları sırasında tespit edilmiştir. Bu sayım sırasında, her bir kişiye “milliyeti” ve “ana dili” sorulmuş; çocukların milliyeti ve ana dili için ebeveynlerinin cevapları esas alınmıştır. Buna göre 354.072 olan toplam nüfusun 99.8’i “öz milletinin dilini ana dili” saymışlardır. Milliyetini “Azerbaycanlı” (Türk) olarak ifade eden toplam 350.806 kişinin tamamı (% 100) öz milletinin dilini ana dili olarak belirtmiştir. Bu oran diğer etnik gruplarda değişmektedir. Oranlar şu şekildedir:

2001 nüfusuna göre ise Nahçıvan özerk cumhuriyeti’nde, diğer etnik gruplar toplam nüfusun % 2’sini oluşturmaktadır. Bunların % 1.4’ü Ermenistan’dan gelmiş Yezidi Kürtler, % 0.5’i azeriler ile evlenmiş ruslar ve Ermeniler; % 0.1’i de diğer milletlerdir. Ermenistan-Azerbaycan çatışmasını müteakip her ülkede yaşayan Azeri, Kürt ve Ermeni vatandaşlar karşılıklı olarak mübadele edilmiş ve Ermenistan’dan gelen Yezidi Kürtler çoğunlukla şerur ilçesine ve bu ilçeye bağlı köylere yerleştirilmiştir. 2001 yılı itibarıyla, toplam 361.200 olan nüfusun yaklaşık % 2’sine tekabül eden “diğer etnik gruplar”ın önemli bir kısmını (4.000 civarında) Kürtler oluşturmaktadır. Nahçıvan’daki kürt nüfusun hemen hemen tamamına yakın kısmı şerur ilçesi hudutları içindeki köylerde, çok az bir kısmı ise babek ilçesi hudutları içindeki belli köylerde yaşamaktadır. Kürtler, genellikle şerur’a bağlı Derekent, Mahmudkend, Yukarı Yaycı, Kerimbeyli, Demirci, Çalhangala, Yukarı Daşark köylerinde ikamet etmekte; Derekent köyü hariç, kürtlerle azeri vatandaşlar karışık olarak yaşamaktadır. Yıllara göre nüfusun etnik dağılımı şu şekildedir:

NÜFUS VE NÜFUS HAREKETLERİ

Nahçıvan’ın nüfusu, 2001 yılı Ağustos ayı itibarıyla 361.200’dir. Yukarıda ayrıntılı olarak anlatıldığı üzere, Nahçıvan dağlık ve yüksek bir arazi yapısına sahiptir. Bu yüzden nüfus dağ etekleri, düzlükler ve su kaynaklarında toplanmıştır. Bölgenin nüfusu Azerbaycan nüfusunun % 3,8’ini oluştururken, Azerbaycan arazisinin ise % 6,2’sini meydana getirir.

Nüfusu fazla olan şehirler ve köyler de alçak olan Aras boyunca devam eden tarıma uygun tuzlu arazilerden oluşmayan düzlüklerde bulunmaktadır (Şerur, Nahçıvan, Culfa ve Ordubat düzlükleri gibi). Dolayısıyla nüfusun büyük çoğunluğu alçak düzlüklerden oluşan 600- 2.000 metre yükseltilerde yaşamaktadır.

2004 yılı itibarıyla Nahçıvan’da 369.800 olan toplam nüfusun 109.700 (% 29.7)’ü şehirlerde; 260.100 (% 70.3)’ü köylerde yaşamaktadır. 1990 yılı verilerine göre şehirlerde yaşayan nüfusun sonraki yıllarda azalıp, köy nüfusunun artış göstermesine rağmen 2004 yılında şehirli-köylü oranı yeniden tersine işleyerek 1990 rakamlarına ulaşmıştır. Nüfusun şehirli-köylü tasnifi yıllara göre şu şekilde bir gelişme göstermiştir:

Nahçıvan’ın idari yapılanmasında 7 ilçe (rayon) ve 218 köy (kend) bulunmaktadır. Bunlardan Kengerli (bu isim Nahçıvan’ın meşhur han ailelerinden birinin adıdır) Rayonu; Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in 19 Mart 2004 tarihinde onayladığı bir kanunla oluşturulmuş yeni bir ilçedir. İlçenin merkezi Kıvrak Kasabasıdır. Kabıllı, Büyükdüz, Çalhankala, Hok, Yeni Kerki, Şahtahtı, Yurdçu, Karabağlar, Hınçap, Tazekend köyleri ve kasabaları Kengerli ilçesine bağlanmıştır. Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ilçeleri (rayonları)nin idari ve demografik durumları şu şekildedir: