Dini Bilgiler/Alışverişte hile yapmak!..

Cevap: İmâm-ı Gazâlî hazretleri, Kimyâ-i se’âdet kitabında buyuruyor ki:

“Satış fiyatında hile yapmamalıdır. Peygamber efendimiz;

(Müslümanların, şehre mal getiren köylüleri karşılayıp piyasa fiyatını gizleyerek, ucuz satın almalarını) men buyurdu. Köylünün bu suretle yaptığı satıştan vazgeçmesi caizdir. Köylü ucuz bir şey getirince, bunu karşılayarak, malı bana bırak, ben sonra yüksek fiyatla satarım demekten de men buyurdu. Bir malın pahalı satılması için, herkesin yanında, onu yüksek fiyatla satın almaktan da men buyurdu. Müşteriler, böyle bir satış olduğunu anlarsa, satışı bozabilir. Piyasayı bilmeyenlere yüksek fiyatla mal satmak da haramdır. Hattâ, acemi olup, ucuz satan veya pahalı alanlar ile alışveriş etmemelidir. Bunlarla alışveriş sahih ve caiz ise de, piyasadaki fiyatı bunlardan gizlemek günahtır…

Basra’da büyük bir tüccar vardı. İran’da bulunan adamlarından biri, mektup yazarak, bu sene şeker kamışı verimli olmadı. Başkaları duymadan, çok şeker al dedi. Tüccar da, çok şeker satın alıp, şeker piyasadan çekilince, pahalı satarak, otuz bin dirhem gümüş kâr etti. Sonra, düşünüp, şeker kamışlarına afet geldiğini Müslümanlardan saklayarak, onlara hıyanet ettim, bu nasıl Müslümanlıktır deyip, otuz bin dirhemi, şekerlerini almış olduğu kimselere götürdü. Her birine, bu para senindir dedi. Hiçbiri almadı. Belki utanarak almamışlardır, din kardeşlerime hıyanet ettim, diyerek, ertesi gün tekrar götürdü. Her birine yalvararak otuz bin dirhem gümüşü taksim etti…

Müşteriye doğru söylemeli, hiç hile etmemelidir. Malda bir arıza oldu ise, haber vermelidir. Malı, akraba veya ahbabından, ona yardım olsun diye yüksek fiyatla aldı ise, müşterisine bunu söyleyerek, doğru değerini bildirmelidir. Mesela, on lira etmeyen malı, on lira vererek aldı ise, o malı satarken, on liraya aldığını söylememelidir. Ucuz aldığı bir malın fiyatı yükselip pahalı satıyor ise, aldığı fiyatı söylemelidir…

Böyle misaller pekçoktur. Böyle hıyanetleri bilmeyerek yapan çoktur. Hıyanetten kurtulmak için, herkes, kendine yapılmasını istemediği şeyleri, başkalarına yapmamalıdır. Çünkü, aldatarak satmak, hıyanet ve dolandırıcılık olur.”